Atatürk Üniversitesi'nin tarihçesi Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli rüyalarından birinin gerçekleşmesidir. Cumhuriyet'in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk 1 Kasım 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yasama yılını açış konuşmasında Doğu Anadolu'da büyük bir üniversite kurmanın gereğini ifade ederek, bu husustaki çalışmaları başlatma talimatı vermiştir. Atatürk'ün ölümünün ardından bu çalışmalara 12 yıl ara verildikten sonra konu,1950 yılında tekrar gündeme getirildi. 1951 yılında oluşturulan bir komisyon Doğu Üniversitesi'nin Erzurum'da kurulmasını önerdi. 1954 yılında çıkarılan 6373 Sayılı Kanunla bu üniversitenin adının Atatürk Üniversitesi olması kararlaştırıldı. Aynı yıl Amerika Birleşik Devletleri A.I.D. (USAID) teşkilatı aracılığı sonucu Atatürk üniversitesi Nebraska Üniversitesi ile eşleştirilmiştir ve işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Nebraska Üniversitesi Türkiye delegasyonu tarafından 1 Kasım 1954 de Atatürk Üniversitenin gelişmesi hakkında rapor hazırlamıştır. Delegasyon ilk olarak Ziraat, Fen Edebiyat, Mühendislik ve Mimarlık bölümlerinin açılmasında ve gerek duyuldukca ilave bölümlerin açılmasında hem fikir olmuştur.
Neden Atatürk Üniversitesi?
İki üniversite arasındaki ilişki fakülteler arasında karşılıklı yararlı fikirlerin alınıp verilmesi fikrini taşımaktadır. Nebraska ve Türkiyenin doğusu bir çok ortak yanlara sahiptir. Her iki bölge de farklı tahıl ve hayvancılık gibi ziraat ekonomisine bağımlıdır. Nebraska, Türkiyenin doğusu gibi gıda yöntem endüstrileri ve sulamalı ziraate bağlı potansiyel problemlere hitabetmeye yönelmiştir. Türkiye’de ki araştırmacılar Türkiyenin doğu bölgesinin ziraat ekonomisinin geliştirilmesi problemini aşabilme ile karşı karşıya kalmışlardır. Buna benzer olarak, Nebraska araştırmacıları da ziraata bağlı ekonominin uygulanabilirliğini sürdürmek ile karşı karşıyaydı. Her iki üniversite, Türkiye ve Nebraskanın tam ekonomik potansiyellerine ulaşabilmek için iyi eğitilmiş ve eğitimli genç bilimcilere, öğretmenlere ve işletmeci idarecilere olan gerekliliğine cevap vermek zorundaydılar.
Atatürk üniversitesinin genç öğretim üyeleri Birleşik Devletlerde farklı araştırmalar yapma olanağını sunan kardeş üniversitenin teknik ve akademik tecrübelerinden yararlanmıştır. Üniversitenin kuruluş tarihi olan 1957 den itibaren 14 yıl boyunca maddi olarak USAID tarafından karşılanan 50 adet uzun-dönem görev kadrosu Nebraska personeli tarafından doldurulmuştur. Fakültedeki kadrolar 1968’e kadar Türk personeli tarafından doldurulmuş ve Atatürk Üniversitenin gelişmesine çok zaman ayıran Nebraska personeli açısından Üniversitenin tam bir Türk kurumu olarak olgunlaşması için gitme zamanı gelmişti.
Üniversite Akademik Birimleri ve Sayıları
Atatürk Üniversitesi 17 fakülte, 5 yüksek okul, 15 meslek yüksek okulu, 6 enstitü ve 16 araştırma merkezinden oluşmaktadır.
Fakülteler: Ziraat Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, İktisadi ve İdarî Bilimler Fakültesi, Tıp Fakültesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, İlahiyat Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, İletişim Fakültesi, Eczacılık Fakültesi, Veteriner Fakültesi.
Ağrı Eğitim Fakültesi, Bayburt Eğitim Fakültesi, Erzincan Hukuk Fakültesi, Erzincan Eğitim Fakültesi, Erzincan Fen-Edebiyat Fakültesi.
Yüksek Okullar: Hemşirelik Yüksek Okulu, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu, Erzurum Sağlık Yüksek Okulu, Erzincan Sağlık Yüksek Okulu, Ağrı Sağlık Yüksek Okulu.
Meslek Yüksek Okulları: Erzurum Meslek Yüksek Okulu, Erzurum Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, Ağrı Meslek Yüksek Okulu, Aşkale Meslek Yüksek Okulu, Bayburt Meslek Yüksek Okulu, Erzincan İlahiyat Meslek Yüksek Okulu, Erzincan Meslek Yüksek Okulu, Hınıs Meslek Yüksek Okulu, İspir Hamza Polat Meslek Yüksek Okulu, Kelkit Aydın Doğan Meslek Yüksek Okulu, Narman Meslek Yüksek Okulu, Oltu Meslek Yüksek Okulu, Pasinler Meslek Yüksek Okulu, Refahiye Meslek Yüksek Okulu ve Tercan Meslek Yüksek Okulu.
Enstitüler: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Araştırma Enstitüsü.
Araştırma Merkezleri ve Kuruluş Yılları: Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi (1978), Çevre Sorunları Araştırma Merkezi (1978), Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (1997), Üniversite-Sanayi İşbirliği Geliştirme Merkezi (1988), Deprem Araştırma Merkezi (1989), Avrupa Birliği İlişkileri Araştırma Merkezi (1989), Dil Eğitimi Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (1993), Biyoteknoloji Araştırma Merkezi (1995), Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi (1996), Tıbbî Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi (1998), Türk - Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi (2000), Stratejik Araştırmalar Merkezi (2002), Girişimcilik Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), Halıcılık Eğitim Merkezi (1962), Organ Nakli Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), Türk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), İbrahim Hakkı Araştırma Merkezi (1993).
