Multipl Skleroz (MS) santral sinir sisteminin yani beynin ve omuriliğin inflamatuar (yangısal) bir hastalığıdır. Özellikle santral sinir sistemindeki beyaz madde yapıları hastalanır. Beyaz madde, santral sinir sisteminin kendi içerisinde ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasında iletişimi sağlayan sinir liflerinden oluşur.
MS�li hastalarda santral sinir sistemindeki bu beyaz maddede plak veya lezyon diye adlandırılan hasarlı alanlar görülür. Bu hasarlı alanlarda siniri çevreleyen myelin denilen bir maddede kayıp gözlenir. MS�de olabilecek olaylar önceden tahmin edilemez ve oldukça değişkenlik gösterir. Bu nedenle MS�i tanımlayabilmek çok zor bir durumdur. Sinir sisteminde etkilenen yere ve etkilenme derecesine göre, hastalığın tipi ve şiddeti hastadan hastaya değişebilir.
Tıpatıp aynı şekilde gelişen ve aynı bulgularla seyreden iki MS�li hasta bulabilmek mümkün değildir. Hastalığın bireyin kendisinde ve hastalar arasında farklı seyretmesi, hastalığın zamanlamasını, beyinde tuttuğu yeri ve bulguların şiddetini farklı kılmaktadır.
Genel olarak MS�li olgularda, beynin veya omuriliğin kontrol ettiği her hangi bir fonksiyonun tam veya yarı tam kaybı gözlenir.
MS ciddi bir hastalık mıdır?
Ciddi bir hastalık olabilir. Fakat hemen hemen hastaların tümünde etkilenmesi mümkün olan tüm alanlar etkilenmez ve buna bağlı fonksiyon kaybı olmaz. Bazı insanlar diğerlerinden daha çok etkilenebilir.
MS�in bulguları nelerdir?
MS�li hastalar, tam veya yarı tam olarak aşağıdaki problemlerin her hangi birini ataklar ve düzelmeler veya yavaş kötüleşen bir seyir izleyerek yaşayabilirler:
Uyuşukluk, karıncalanma, iğnelenme,
Güç kaybı, spazm, kas sertliği, kramp, ağrı. Güç kaybı vücudun bir tarafındaki kol ve bacakta veya her iki bacakta birden olabilir.
Görme kaybı, çift görme,
İdrar kaçırma ve idrar aciliyeti,
Kabızlık,
Konuşma bozukluğu,
Cinsel fonksiyon bozuklukları,
Denge kaybı, bulantı,
Yorgunluk,
Depresyon,
Kısa süreli hafıza problemleri,
Yutma zorluğu�
MS�in nedeni nedir?
Bu soru cevaplandırılması zor bir sorudur. MS�in nedeni olarak birkaç teori vardır, fakat bunlarla hastalık oldukça zayıf bir şekilde anlaşılabilmektedir. Hastalık hakkındaki her yeni bilgi, daha fazla soruyu beraberinde getirmektedir. Araştırmalar hızlı bir şekilde sürmektedir. MS�in nedeni, kompleks bir konudur. Geçerli olan teoriler, şöyle özetlenebilir:
1. Otoimmunite: MS�in otoimmün bir hastalık olduğu, bilim ve tıp dünyasında önde gelen teorilerdendir. Oto kendisi için demektir ve otoimmünite kendine karşı bağışık anlamındadır. MS�e uyarlandığında, vücudun doğal defans güçlerinin kendisine ait myeline karşı davranması, saldırmasıdır. Myelinin hasarlanmasında immün sistemin rol oynadığını gösteren pek çok kanıt gösterilmiştir.
2. Patojenler: MS�in nasıl olduğu hakkında diğer bir bilimsel teori patojen ile oluşmasıdır. Patojen, virus, bakteri, fungus gibi küçük mikroplar için kullanılan genel bir kelimedir. Bazı istatistikler viruslarla ilgili önemli sonuçlar getirmektedir.
3. Genetik: Aile çalışmaları, MS�lilerin 1. derece akrabalarının, normal kişilerden 20-40 kez daha fazla risk altında olduğunu göstermiştir. Yine de bu ilişki, diğer genetik hastalıklara göre zayıftır. İkizlerin biri MS ise diğerinin MS olma olasılığı %30�dur.
4. Kan ve beyin arasındaki bariyerin hasarı
5. Anne karnında oluşan biokimyasal olaylar
6. Diyet ve vitamin yetmezlikleri
7. Alerjik reaksiyonlar
MS tanısı kolay konulan bir hastalık mıdır?
MS tanısı koymak kolay değildir. MS için özel bir test yoktur. MS tanısı koymak, bir yerde diğer olasılıkları elimine etmek anlamındadır.
MS�da kullanılan tetkikler nelerdir?
MRI: MRI filmleri beyin ve omurilik hakkında detaylı bilgi verir. MS lezyonları bu filmlerde soluk alanlar olarak görülürler.
Beyin omurilik sıvısının incelenmesi: Bu sıvıda, bağışıklık sisteminin aktivitesini gösteren oligoklonal bandlar, myelin proteini saptanabilir.
Uyarılmış yanıtlar: Bu testler, sinirlerin ileti hızlarını ölçme teknikleridir. Myelin kılıfı hasarlanmış sinirler, iletileri daha yavaş iletirler. 3 ana tipi vardır:
Görsel uyarılmış yanıtlar: Görme ile ilgili sinirleri inceler.
İşitsel uyarılmış yanıtlar: İşitme ile ilgili sinirleri inceler.
Somatosensoriyel uyarılmış yanıtlar: Kol ve bacaklardaki duyusal sinirleri inceler.
Hastalığın iyi bir seyir izleyeceğini gösteren bulgular nelerdir?
* İlk bulgusu duyusal veya görme ile ilgili olanlar
* 2 atak arasındaki sürenin uzun olması
* Hastalığın 25 yaşından önce olması
* Başlangıçta MR�da çok az lezyon görülmesi
* Başlagıçtan 5 yıl sonra etkilenen nörolojik bölümlerin az sayıda olması
* Başlangıçtan 5 yıl sonra nörolojik sekelin az olması
* Geçirilen ataklardan sonra düzelmenin tama yakın olması
* Ataklar dışında beyin omurilik sıvısında myelin proteininin olmayışı
* Başlangıcın sadece tek bölgeden olması
* Hastanın kadın olması
Hastalığın kötü bir seyir izleyeceğini gösteren bulgular nelerdir?
* Başlangıçta etkilenen alanların çok olması
* Başlangıçta MR lezyonlarının çok olması
* Başlangıçta beyinin güç, denge ve sfinkter fonksiyonları ile ilgili bölümlerinin etkilenmiş olması
* Başlangıçta hastalığın progressif seyir izlemesi
* Hastalığın erken seyrinde beyin omurilik sıvısında oligoklonal bant olması
* Hastalığın 40 yaşından sonra başlaması
* 2 atak arasında 1 yıldan daha az bir süre olması
* Başlangıçta motor bulguların olması
* Başlangıçta beyin sapı ile ilgili bulguların olması
* Hastanın erkek olması
MS�in tedavisi var mıdır?
Bu gün için MS�in tedavisi yoktur. Fakat hastalığın seyrini yavaşlatmak ve etkilerini azaltmak için yapılan tedaviler vardır.
