Bademcik ve geniz eti nedir?
Bademcik (tonsil) ve geniz eti (adenoid), dil kökü bademciği ile birlikte boğazdaki lenfoid doku halkasının parçalarıdır. Bağışıklık sisteminin elemanları olan B-lenfositlerinin üretiminde rol oynarlar. Tonsiller ve adenoid dokusu gebeliğin ilk aylarında oluşmaya başlar. Geniz eti doğumdan sonra çeşitli uyarılarla hızla büyür. Özellikle 4-5 yaşlarında maksimum büyüklüğe ulaşır. Sonra aktivasyonu azalır ve küçülmeye başlar. Bademcikler yaşamın ilk yıllarında daha önemlidir. Hava akımı yaratarak akciğerlere giden havanın filtre edilmesini sağlar.
Boğaz enfeksiyonları ne gibi sorunlara yol açar?
Normal hastalık belirtileri ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, baş ağrısı, halsizlik ve eklem ağrısıdır. Bademciklerin üzeri gri-beyaz enfekte materyalle kaplanabilir. Enfeksiyona farenjit de eklenebilir. Akut bademcik iltihabı çoğu zaman kolayca iyileşmesine rağmen komplikasyonlara da yol açabilir (bademcik yakınında apseleşme, boyun derin dokularına enfeksiyonun yayılması, kana bakterilerin karışması). Sık geçirilen boğaz enfeksiyonları sonrasında bademcik ve geniz eti dokularında büyüme görülebilir. Büyüklüğe bağlı olarak solunum yollarında oluşan tıkanıklık solunumu olumsuz yönde etkiler. Orta kulak havalanmasının bozulması orta kulak iltihabı ve işitme fonksiyonlarında kısmi bozulmaya yol açabilir. Ayrıca A grubu beta-hemolitik streptokoklara denen mikroplara karşı gelişen antikorlar diğer organlar (kalp, eklemler ve böbrekler) için de hastalık nedeni olabilmektedir.
Çok sık tekrarlayan enfeksiyonlarda ne yapmalı?
Bu durumda enfeksiyona zemin hazırlayan faktörler saptanmalıdır. Kış aylarında okul, yuva ve toplu çalışma yerleri enfeksiyonların sık geçirilmesine yol açabilir. Bağışıklık sisteminin zayıf olması da bir başka nedendir. Bu durumda bağışıklık sistemini güçlendirici ilaç tedavileri denenebilir. Bu çözümlerin yetersiz kaldığı durumlarda operasyon önerilir.
Kronik boğaz kızarıklığı (farenjit) nedir?
Bu sorunla karşılaşan kişilerin boğaz görünümü normalden daha kırmızıdır. Bunun nedeni, çoğu zaman boğaz mukozasının çevresel faktörlerle tahriş olmasıdır (sigara içilmesi veya içilen ortamda bulunulması, kimyasal madde buharlarının solunması, toz, alkol, ağız açık uyunması, alerjik reaksiyonlar). Bu durum boğaz mukozasının hafif düzeyde iltihabi reaksiyon göstermesine yol açar. Sinüzite bağlı geniz akıntısı da bu şikayete yol açmaktadır. Hastalarda boğazda kuruluk hissi, boğaz temizleme ihtiyacı, yabancı cisim hissi, bulantıya neden olabilen aşırı mukoza duyarlılığı, kuru öksürük şikayetleri görülebilir.
Nasıl önlenir?
Öncelikle tahrişe yol açan ortam iyileştirilir. Sigara içiliyorsa bırakılması önerilir. Alerji ve sinüzit varsa tedavi edilir. Ağız açık uyuma burun problemine bağlıysa tıkanıklık giderilir. Ancak kesin neden saptanırsa tedavide başarılı sonuç alınmaktadır.
Bademcik ve geniz eti hangi durumlarda alınmalı?
Bademciklerin bir çeşit operasyonla alınması ilk kez M.Ö. 3000 yıllarında uygulanmıştır. 1930’lu yıllarda ise çeşitli solunum yolu hastalıklarının tedavisi amacıyla bademciklerin alınması popüler bir yöntem haline gelmiştir. Ancak antibiyotiklerin geliştirilmesiyle operasyon daha sınırlı nedenlerle yapılır hale gelmiştir. Operasyon kararı dikkatli sorgulama ve muayene/tetkik sonucunda verilmektedir. Çünkü bazen hasta ve hasta yakınları şikayetleri abartarak anlatabilmektedir. Sık enfeksiyon nedeniyle okula gidememe ve işgücü kaybı problemi olan kişilerde, enfeksiyonun komplikasyona yol açması durumunda, bademcik ve geniz etinin solunuma engel olduğu gözlendiğinde, geniz eti büyümesine bağlı olarak kulak problemleri yaşandığında operasyon gereklidir.
Kesin ameliyat gerektiren durumlar nelerdir?
Bazı durumlar tartışmalı olsa da, aşağıdaki sorunlarda bademcikler ve geniz eti operasyonla alınmalıdır:
Sık tekrarlayan bademcik iltihabı
Yüksek ateşe bağlı konvülzyon (havale) yapan bademcik iltihabı,
Bademcik etrafında apse oluşumu
Difteri taşıyıcılığı
Solunumu ve yutmayı engelleyen büyüklükte bademcik ve geniz eti
Uyku apnesi
Bademciklerde tümör şüphesi
Büyük geniz etinin östaki tüpünü tıkaması veya orta kulağa bakteri geçişini arttırması nedeniyle orta kulakta sıvı birikimi veya tekrarlayan orta kulak iltihabına yol açması
Büyük geniz eti nedeniyle sinüzit gelişmesi
Çene yapısını bozan bademcik ve geniz eti büyümeleri
Bademcik ve geniz eti ameliyatı hangi yaşlarda yapılır?
Geniz eti ve bademcik ameliyatı çoğunlukla çocukluk çağında yapılan bir işlemdir. Gerekli nedenler mevcutsa ve kişinin operasyon geçirmesine engel teşkil eden bir sağlık sorunu yoksa her yaş grubunda operasyon yapılabilir. Ancak çok zorunlu olmadıkça 4-5 yaş altındaki çocuklarda operasyon tercih edilmemektedir.
Bademcik ve geniz eti operasyonu riskli midir?
Riski oldukça düşük operasyonlardır. İstatistiklerde 15.000 operasyondan birinde anestezi ya da cerrahiye bağlı ciddi komplikasyon bildirilmiştir. Operasyon sonrası kanama en sık görülen komplikasyondur. Ciddi kanama 5/1000 vakada görülmüştür. Bağışıklık sisteminin operasyondan sonra bozulacağı yönündeki düşünceler, yapılan birçok çalışma sonucunda geçerliliğini yitirmiştir. Lenfositlerin bazı tiplerinin sayısında azalma saptanmış ancak bu durum klinik olarak soruna yol açmamıştır. Bademciklerin alınmasından sonra daha sık farenjit olunduğu yolunda inanış vardır. Ancak bademcikleri alınmış kişilerde farenjit olma sıklığı normal insanlardaki kadardır.
