Dismenore (Sancılı adet görme)
Kadınların yarısından fazlasında adet kanaması döneminde az veya çok ağrı olmaktadır. Bu durum, kanamanın normal sınırlarda kalmasını sağlamak amacıyla ortaya çıkan rahim kasılmalarının ağrı olarak algılanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu tür bir ağrı kadının günlük yaşamını etkilemez ve basit ağrı gidericilerle kontrol altına alınabilir.
Yaklaşık 10 kadından birinde ise durum farklıdır: Adet kanamalarının başlamasıyla beraber ortaya çıkan ağrı oldukça şiddetlidir ve günlük yaşam olumsuz etkilenir. Kadın Hastalıkları ve Doğum kliniklerine yapılan acil başvurularının yaklaşık %10'u adet sancısı nedeniyle olmaktadır.
Dismenore, yani sancılı adet görme gerekli incelemeler sonrası etkili bir şekilde tedavi edilebilen ve bu nedenle kadının gereksiz yere katlandığı bir ağrıdır.
Adet kanamaları esnasında neden ağrı olur?
Sancılı adet görme aslında normal adet görme mekanizmasının önemli bir parçası olan rahim kasılmalarının kadın tarafından ağrı şeklinde hissedilmesidir. Bu rahim kasılmalarının amacı rahim iç tabakasının atılarak yenilenmesi esnasında oluşan kanama miktarını en az seviyede tutmaktır.
Bu kasılmalar esnasında rahimde bölgesel olarak prostaglandin adı verilen bazı maddeler salgılanır. Ağrıya yol açan olayın bu prostaglandinlerin ya aşırı miktarda salgılanması veya kadında prostaglandinlere ağrı şeklinde bir aşırı duyarlılık cevabı oluşması olduğu kabul edilmektedir. Prostaglandin salgısı özellikle yumurtlamalı bir adet döngüsünde gerçekleşebildiğinden adet görmeden kısa süre önce başlayan ve kanama bittikten sonra tümüyle kaybolan adet sancısı bir önceki adet döngüsünde yumurtlama olduğunun en güvenilir belirtilerinden biridir.
RİA ("spiral") kadınların bir kısmında önceden var olmayan adet sancılarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Esasen RİA uygulamalarından sonra kadınların bir kısmının RİA'lsrını çıkarttırmak istemelereinin en önemli nedenlerinden biri budur.
Sancılı adet görmenin nadir görülen bir nedeni de rahimağzı girişinin kürtaj, enfeksiyon gibi nedenlere bağlı olarak daralmış olması ve buna bağlı olarak adet kanının "zorlukla atılmasıdır".
Endometriyozis sancılı adet görmenin diğer bir nedenidir ve ilgili bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Ne gibi belirtiler oluşur?
Adet sancısı genellikle adet görmeden önceki ilk 24 saat içinde başlar, adet görmekle beraber şiddeti kısa süreli olarak artar ve adet döneminin bitmesine kadar giderek hafifler.
Bulantı-kusma, halsizlik, ishal, kramplara ek olarak şiddetli belağrısı ve başağrısı sancıyla beraber sık görülen diğer belirtilerdir. Ağrının çok şiddetli olduğu durumlarda bayılma bile ortaya çıkabilir.
Ne zaman jinekolojik değerlendirme gerekir?
Adet sancıları ağrı kesicilerle kontrol altına alınabiliyorsa ve başka bir jinekolojik belirti yoksa jinekolojik muayene gerekli degildir. Ancak adet sancıları çok şiddetli olup genel iyilik halini etkilemeye başlamışsa veya günlük yaşamı etkiliyorsa mutlaka jinekolojik değerlendirme yapılmalı ve etkili bir tedavi uygulanmalıdır.
Jinekolojik değerlendirmenin çok önemli bir amacı vardır: Endometriyozis (rahim iç tabakasının normaldışı bölgelerde bulunması, adenomiyozis, kronik enfeksiyon, karın içi yapışıklıklar, yumurtalık kistleri, miyomlar ve diğer bazı jinekolojik hastalıklar kendilerine özgü belirtiler vermeleri dışında yalnızca adet sancısı şeklinde de belirti verebilmektedirler. Yapılan jinekolojik muayene bu durumların varlığının ortaya çıkarılması ve etkili bir şekilde tedavi edilebilmesi açısından son derece önemlidir.
Nasıl tedavi edilir?
Jinekolojik muayenede adet sancısınına neden olabilecek bir sorun saptanması durumunda öncelikle bu sorunun giderilmesi, başarı şansının yükselmesi açısından çok önemlidir. Yetersiz bir değerlendirme sonucu yapılan tedavinin başarılı olma şansı düşüktür.
Jinekolojik muayenede hiç bir jinekolojik sorun saptanmadığında ilk basamak tedavi ağrı kesicilerdir. Kullanılacak ağrı kesiciler "nonsteroid anti inflamatuar analjezikler" adı altında gruplandırılan ağrı kesicilerdir. Bu ilaçlar ağrıyı kesmeleri dışında prostaglandin üretimini de azaltarak çift yönlü tedavi yaparlar. Adet kanaması başlamadan 24 saat öncesinde doktor önerisine göre değişen dozlarda ilaçlar kullanılır ve sancı devam ettiği sürece ilaçlar alınmaya devam edilir.
Ağrı kesici ilaçlara yanıt alınamayan durumlarda ikinci basamak tedavi çoğu durumda doğum kontrol haplarıdır. Adet sancısı ile yumurtlama arasında yakın bir ilişki sözkonusu olduğundan yumurtlamanın doğum kontrol haplarıyla ortadan kaldırılması ağrıları çoğu durumda etkili bir şekilde kontrol altına alır.
İkinci basamak tedaviden de fayda görülememesi ileri inceleme gerektiren bir durumdur. Bu amaçla gerekli ön hazırlığı takiben laparoskopi adı verilen yöntemle karın boşluğu incelenir. Bu incelemede genellikle saptanan sorun endometriyozistir.
Ağrı, özellikle de nedeni bulunamayan ağrı her zaman psikolojik bir sorunu çağrıştırır. Bu nedenle sancılı adet görme durumunda psikiyatri konsultasyonu gerekebilir.
Yoga, transandantal meditasyon, biofeedback, gevşeme egzersizi gibi yöntemler usulüne uygun olarak uygulandıklarında adet sancısını gidermede faydalı olabilir.
