Gecen hafta, daha once adini duydugum ama pek sallamadigim bir kimya dergisinin megersem nice nimetlere sahip oldugunu kesfettim; ya da murat'in (sunbul olani) deyimiyle aydinlandim. Derginin adi  Journal of Chemical Education ; anlayacaginiz uzre kimya egitimiyle ilgili bir dergi, ama biraz karistirinca icinde cok ilginc yazilar, makaleler oldugunu farkettim.. Mesela Linus Pauling'le olmesine yakin yapilan bir soylesi, ilaclarla stereokimyanin iliskisine dair bir makale ve bu yazinin konusu olan civanin neden sivi oldugu mevzunu iceren bir makale bunlardan birkaci... Kimyasanalin da egitim amacli kuvvetli bir yani oldugundan, bu dergiye bir goz atmalarini herkese tavsiye ederim..

Gelelim konumuza; makale 1991'de yazilmis, basligi da Why is Mercury Liquid? or Why do relativistic effects not get into chemistry textbooks? Basligin ilk kismini biliyoruz ama or'dan sonraki kisim ilginc..Zaten yazinin giris kisminda da ''Bizi bu makaleyi yazmaya iten sey, rolativitenin (gorelilik) kimyasal sistemler uzerindeki etkileri artik iyice biliniyor olmasina ragmen, hala ders kitaplarina girmemis olmasi'' diyor yazarimiz.. Salih yukaridaki yazisinda civanin oda sicakliginda neden sivi oldugunu uzun uzun aciklamisti zaten, burda tekrar o konuya girmenin bir manasi yok... Ama makaleyi okuyunca anliyoruz ki, bu rolativistik etkiler periyodik tabloda genel egilimlere uymayan bircok sonuca yol aciyor ve civa meselesi bunlardan yalnizca biri.. Mesela, neden gumus renksiz oldugu halde, altinin renkli oldugu; Ag(I) katyonu Au(I)'e gore daha yayginken neden Au(III)'un Ag(III)'e gore baskin oldugu; kararli cift etkisi olarak da bilinen Pb(II)'nin Pb(IV)'e tercih edilisi (doga tarafindan tabi ki, biz tercih etmiyoruz); ve nihayetinde organikcilerin iyi bildigi civanin diger metallerle cok iyi amalgam olusturmasinin sebebi iste butun bunlar hep ayni rolativistik etkiyle aciklanabiliyormus (biz de ogrendik aydinlandik)...

Neyse daha fazla sikmayayim sizi...
Why is mercury liquid? Lars J. Norrby, Journal of Chemistry Education, Volume 68, february 1991, 110-113.