MENDEL VE KANUNLARI ( yasaları )



MENDEL DENEYLERİ

Karakterlerin dölden döle geçtiğini bilimsel kurallarla ortaya koymuştur. Deneylerinde kullandığı üç yöntem başarılı olmasını sağlamıştır.
• Çok sayıda ana–baba kullanarak, aynı anda çok sayıda oğul döl sağlayıp incelemiştir.
• Matematik bilgiyi biyolojiye transfer ederek, oğul dölün görünüş bakımından dağılımını saptamıştır.
• Bir ya da daha çok özelliğin dölden döle geçişini inceleyip matematiksel sonuçlar çıkarmıştır.Mendelin deney materyali olarak bezelyeleriseçmesinin nedenleri :
• Kolay yetişmeleri ve kısa sürede döl vermeleri
• Birçok varyasyonunun (uzun–kısa, sarı, yeşil, ...) olması
• Tam çiçek olmaları (erkek ve dişi organ aynı zamanda olgunlaşır.)
• Taç yaprakların üreme kısmını kapatarak ancak insan yardımı olmadan çapraz tozlaşma yapamamaları

MENDELİN KALITIM YASALARI
Mendel 1857 yılında bezelyelerle yaptığı çalışmalar sonucunda kalıtım yasalarını bulmuştur. Çalışmalarına arıdöl elde etmekle başlamıştır.ARI DÖL (HOMOZİGOT)Doğal ortamda üretildiğinde sürekli kendisi gibi bireyler oluşturan canlılardır.I. Dominantlık Yasası : Farklı iki homozigotun çaprazlanmasından oluşan yavru döller % 100 benzerdirSonuç : Bir bireyde herhangi bir özelliğin biri anadan alınan diğeri babadan alınan iki kalıtım faktörü (gen=element) yan yana geldiğinde hangi özellik görünüyorsa ona baskın (dominant), görülemeyen özelliğe ise çekinik (resesif) denir.

BAĞIMSIZ AYRILMA YASASIF

1 dölü (melezler=monohibrit) çaprazlanırsa melezin ana ve babasına ait özellikler belirli oranlarda ortaya çıkar.
• Bir bireyin resesif görünüşlü olması için ancak homozigot olması gerekir.
• Bir bireyin dominant görünüşlü olması için böyle bir koşul yoktur.Gentoplamı homozigot (SS) ya da melez (Ss) olabilir.
• F1 döllerinin çaprazlanmasından (kendileşme) 3 :
1 fenotip (dış görünüş) oranının çıkmasından Mendel'in çıkardığı sonuçlar oluşmuştur.Bu sonuçlar şöyle özetlenebilir :
1. Bir karakterin kalıtımını sağlayan belirli faktörler vardır.
2. Herhangi bir karakter içina. Birbirine benzeyen (AA, aa–Homozigot)b. Birbirine benzemeyen (Aa Æ Hetorozigot = Melez) en az iki alel gen bulunur. Aynı özelliği ileten genlere alel gen denir.
3. İki alel olduğu zaman biri dominant (baskın), diğeri resesiftir.
4. Alel gen çiftleri homolog kromozom çiftinin karşılıklı parçalarına (gen lokusu) yerleşmiştir. Öyleyse alel gen çiftinin biri anadan diğeri babadan alınır.
5. Aleller değişmeden eşit bir olasılıkta gametlere geçer. (Mayozda homolog kromozomlar ayrılınca alel gen çifti de ayrılır)BAZI KAVRAMLARP dölü : Çaprazlamada kullanılan ilk döllerdir.F1 dölü : P dölü çaprazlamasından oluşan döllerdir.F2 dölü : F1 döllerinin kendileşmesiyle (çaprazlanma) oluşan döllerdir.
Kendileşme (kendileme) : Gen toplamları aynı olan bireylerin çaprazlanmasıdır.
Genotip : Bir ya da daha çok karakter bakımından gen dizilişidir.(AA, Aa, aa, AAbbCcDD gibi)
Homozigot genotip : Ana ve babadan gelen alel gen çiftinin ikisi de aynıdır. (AA, aa, aabb)
Heterozigot (melez) genotip : Ana ve babadan gelen alel genler farklı yönde etkilidir (Aa, AaBb).Çaprazlamada Dikkat Edilecek İşleyişKalıtımda çaprazlama, eşeyli üremenin simgelerle gösterilmesidir.
• Önce çaprazlanacak bireylerin genotipleri yazılır.
• Genotiplerinin oluşturacağı gametler yazılır.
• Gametlerde her gen çiftinin yarısı kadar gen bulunmalıdır.
• Bir gen çiftindeki alel genlerin farklı gametlere geçmesine SERBEST AYRIŞIM KURALI denir.
• Çaprazlamada son evre gametlerin birleştirilmesidir.
ÖZELLİKLERİN BAĞIMSIZ KALITIMI YASASI
Mendel I. ve II. yasada bir homolog kromozom üzerindeki genlerin kalıtımını izlemiştir. III. yasada ise iki ya da daha fazla homolog kromozom üzerinde bulunan karakterlerin kalıtımını incelemiştir.