# Balıkesir, Bursa, Eskişehir, Kütahya illerine dağışmış olan bor yataklarının rezervi, dünyanın şu ana kadar bilinen en büyük rezervidir.
# Türkiye bor rezervi, dünyanın ilgisini Tanzimattan bu yana çekmektedir.
# Gerek Türkiyenin, gerekse diğer ülkelerin BOR POLİTİKASI oldukça ilgi çekicidir.
# Türkiye, bor cevherini stratejik maden olarak ilan etmiştir.

* Bor önemli bir endüstriyel hammaddedir.
* Türkiye bor ihracatı, değişik ürünler bazında olup madencilik sektöründe ana gelir kaynaklarından birisidir.
* Bu potansiyelin değerlendirilmesi, hem ülke, hemde dünya teknolojisi ve ekonomisi açısından önemlidir.
* Ülkemizde bu cevherin kullanım alanlarının genişletilmesi için çalışan kişi ve kuruluşları destekleyen BOREN-Bor Enstitüsü kurulmuştur.
* Türkiye bor yatakları, Etibor tarafından işletilir.


Üretilen bor minerallerinin % 10'a yakın bir bölümü doğrudan mineral olarak tüketilirken, geriye kalan %90 oranındaki kısmı bor cevherlerinden üretilen borat ürünleri elde etmek için kullanılmaktadır.

Dünyada bor tüketimi yüksek olmasına karşın tüketim alanları ülkelere göre çarpıçı şekilde sektörel bazda değişim göstermektedir.

A.B.D'de ana tüketim sektörü izolasyon ve cam sanayi iken avrupa ülkelerinde ise sabun ve deterjan sektörü, Japonya'da fiberglas ve tekstil sektörüdür.

Ayrıca:

Cam ve Seramik Sanayi

Yanmayı Önleyici Maddeler

Sabun ve Deterjan Sanayi

Metalürji

Tarım

Nükleer Sanayi

Diğer Sanayi Sektörleri

Dünyanın en büyük bor üreticisi ve tüketicisi olan A.B.D'de bor üretimi üç firma tarafından yapılmaktadır.

United States Borax and Chemical Corporation (U.S. Borax)

Türkiye'de de faaliyet gösteren, ingiliz R.T.Z. (Rio Tinto Zinc) adlı çok uluslu şirketin bir kolu olup dünyanın en büyük bor üreticisidir. Boraks üretimi Kaliforniya'nın tinkalden çözme, koyulaştırma, (tiknerleme) ve yıkama işlemlerinden sonra vakum kristalizatörlerde soğutulma işlemi sonucu bor türevleri elde edilmektedir. Kristallendirilen bor türevlerinin kısmen veya tamamen kristal suyu uçurularak satış ürünü elde edilmektedir.

U.S. Borax"in rezervlerinde bulunan kernit (razorit) minerali önceleri kalsine edilip, öğütüldükten sonra sınıflandırılarak % 65 ve % 46 B2O3 içeren ürünler olarak yeni bir proses ile borik asit olarak değerlendirilmektedir. Yıllık kapasitesi 200.000 ton borik asit olan bu tesis Boran bölgesinde isletmeye alındıktan sonra Millington'daki borik asit tesisleri kapatılmış, sadece özel ürünler ve yüksek saflıktaki ürünler Millnington'da üretilmeye devam edilmektedir.

Kerr-Mc Gee Chemical Corporation

Kerr-Mc Gee firması Kaliforniya'daki Searles Lake göl sularından üç ayrı üretim yöntemi ile boraks üretmektedir. Trona'da bulunan ve tesiste gölün alt ve üst kısımları ayrı ayrı işleme tabi tutulmasına rağmen temel işlem ürünlerin sırayla fraksiyonel kristalizasyon yöntemi ile ayrıştırılması metoduna dayanır. Potas, boraks pentahidrat ve borik asit gölün üst kısımlarından evaporatif (buharlaştırma) yöntemi ile elde edilir. Gölün alt kısımlarından ise karbonasyon yöntemi ile boraks elde edilir. Zayıf göl sularından ise özütleme (solvent ekstraksiyon) yöntemiyle de borik asit ve potasyum sülfatlar elde edilmektedir. Sodyum klorür ve diğer artıklar göle geri gönderilir.

American Borate Company (A.B.C)

Owens-Corning Fiberglas firmasının bir kuruluşu olan A.B.C. 1983 yılında kolemanit üretmek amacıyla Death Valley'de Billie madenin yeraltı işletmeciliği yöntemi ile çalıştırmaya başlamış ve çıkarılan % 18-20 B2O3 tenörlü kolemaniti Amargosa'daki flotasyon ve kalsinasyon tesisinde % 38-42 B2O3 tenörüne kadar zenginleştirmeye başlamıştı. Madende ayrıca üleksit ve probertit çıkarılmış olup basit bir eleme işleminden sonra satışı yapılmaktadır.

Türkiye'den ithal edilen üleksitin daha ucuza gelmesi nedeniyle tekrar açılabilecekmiş gibi korumaya alınarak 1986 yılı sonlarına doğru üretimi durdurmuştur. Tenörün düşüklüğü, üretim maliyeti, zenginleştirme maliyeti ve ürünün A.B.D.'nin doğu kıyılarına nakliyat maliyetinin yüksekliği bu kararda önemli rol oynamıştır.

TÜRKİYE BOR TEKNOLOJİSİ

Dünya rezervinin %65'inin bulunduğu, aynı zamanda da dünyanın ikinci büyük üreticisi olan Türkiye'de, bor ETİBOR tarafından üretilir.

Etibor ürünleri, ham cevher, konsantre cevher ve son ürün (bor türevleri) olarak üç gruptur.

Hammadde ve Konsantre Ürün

Türkiye'de üretilen bor hammaddesi ve konsantre ürün tamamen Etibor tarafından, Kırka ve Emet'te bulunan konsantratörlerde konsantre cevher elde edilmektedir. Emet'te bulunan konsantratörde kırma ve titreşimli eleme işlemleri sonrasında seperatörlerden geçirilen cevher; 25-100 mm iri cevher, 3-25 mm orta ürün ve 0-3 mm ince taneli ürün olarak klasifiye edilir. Kırka tesisinde de bor cevherleri, benzer şekilde zenginleştirilmeye tabi tutulmaktadır.Emet ocaklarından yılda 480.000 ton ham cevher üretilir. Emet'te ise 200.000 ton Hisarcık konsantre cevheri ve 56.000 ton Espey arsenikli cevheri olmak üzere iki farklı ürün elde edilir.

Konsantre Ürün ve Borik Asit
Emet ve diğer bölgelerden üretilen cevherlerin bir kısmı, Bandırma Asit Borik tesisine gönderilerek burada bulunan iki üniteden oluşan tesiste; çözme, evaporatör ve tiknerleme vb yöntemlerle son ürünler üretilir.

Kırka'da bulunan Bor Türevleri Tesisinde de Borat Türevleri Ürünleri üretimi yapılmaktadır. Kırka Tesislerinde Tincal cevheri üretilir.

Etibor'un mamul ürünleri Bandırma Asit Borik Tesislerinde üretilmekte ve dünya pazarına sunulmaktadır.

* Boraks Dekahidrat (Na2B4O7.10H2O)

* Boraks Pentahidrat (Na2B4O7.10H2O)

* Borik Asit (H3BO3)

* Sodyum Perborat (NaBO3.4H2O)

TÜRKİYE BOR YATAKLARININ TARİHÇESİ

Türkiye bor yataklarının tarihçesi 1860'lı yıllara, Osmanlı imparatorluğunun son zamanlarına kadar uzanır. Sözkonusu tarihçe için bazı ön bilgiler verildikten sonra, değişik ülkelerin ilgi alanına girmesi nedeniyle, bu cevherin işletilmesi için padişaha ve dönemin yönetimine yapılan başvuruları açıklıkla ortaya koymaktadır. Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet döneminde bor madenlerinin durumu bu makalede incelenmektedir. makaledeki bazı söylemlerin, makalenin yazıldığı 1967-68'li yılların dünya ekonomisine bakış açısından ele alındığında, sosyo-politik sorunları vurgulaması da, ayrıca başlı başına incelenmeye değer bir niteliktedir. Bu nedenle, o yılların politik koşulları açısından da makalenin değerlendirilmesinin dikkatlerden kaçırılmaması gereken bir noktadır. İlgi çekeceği bir makale.

Bir diğer kaynak ise, Devlet Planlama Teşkilatı'nın 1977 yılında yayınlanan IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu tarafından hazırlanmış olan Tarihçesidir. Bu da oldukça ilgi çekicidir.

Günümüzde ise çıkarılmış yasalara göre durum şöyledir:

* Bor madenlerinin ruhsat ve saha işletme hakları 01.10.1978 tarih ve 2172 sayı ve 10.06.1983 tarih ve 2840 sayılı kanunlar gereğince ETIHolding Anonim Şirketi'ne aittir.
* "2172 sayılı Devletçe İşletilecek Madenler Hakkındaki Kanun"a dayanarak, bu kanunun 2. maddesinde yeralan "bor tuzları, uranyum ve toryum madenlerinin aranması ve işletilmesi devlet eliyle yapılır"

Türkiye bor yatakları, bilinen dünya bor rezervinin yaklaşık %70'ine sahiptir.

TESİSİN YERİ ÜRÜN CİNSİ ÜRETİMİ (T/Yıl)
KIRKA Konsantre Tinkal 800.000
EMET Konsantre Kolemanit 400.000
BIGADIÇ Konsantre Kolemanit-Üleksit 400.000
BIGADIÇ Öğütmüş Kolemanit 60.000
KESTELEK Konsantre Kolemanit 100.000
TOPLAM 1.760.000

Bor ürünleri üreten tesisler,Bandırma ve Kırka'da bulunmaktadır. Toplam bor konsantresi ürünü üretimi 1.760.000 ton/yıldır.

Ürün cinsine göre üretimde ise durum şöyledir:

ÜRÜN CİNSİ ÜRETİM (T/Yıl)

Boraks Dekahidrat 47.000
Susuz Boraks 60.000
Sodyum Perborat Tetrahidrat 20.000
Sodyum Perborat Monohidrat 4.500
Boraks Pentahidrat 320.000
Borik Asit 85.000

Kurulmakta olan tesislerin kapasiteleri:

TESİSİN YERİ ÜRÜN CİNSİ KAPASİTESİ

EMET Borik Asit 100.000
KIRKA Boraks Pentahidrat 500.000