DISMENORE (AGRILI ADET)

Agrili adet(DISMENORE)jinekolojik rahatsizliklarin en sik gözlenenlerdendir.Kaybedilen is ve okul saatlerinin en büyük nedenlerinden kabul edilmektedir.Sebebleri konusunda çok ciddi arastirmalara ragmen halen tam bir konsensuns yoktur.

Primer dysmenorrhea (ilk adetten itibaren agrili adet görmek)

Bir rahim ve komsu organlarda herhangi bir hastalik olmadan gözlenebilen ve rahmin içindeki bazi maddelerin açiga çikmasiyla olusan agrilardir.Cogunlukla ilk adetle birlikte baslar.Agriya bulanti kusma,bas dönmesi,istahsizlik,ishal,bas agrisi eşlik edebilir.Bu yüzden genç kizlar bir kaç günlerini yatakta geçirebilir.
Genelikle yasla birlikte azalma egilimi olmakla birlikte
dogum yaptiktan sonra kaybolma egilimi de vardir.Sebeb olarak bir
çok teori ortaya atilmis en ve en çok kabul gören adet sirasinda
prostaoglandin denilen bir maddenin açiga çikmasidir.Bu madde yumurtlama sonrasi bazi hormonlarin da(progesteron) etkisi ile özellikle rahim ve damar kaslarinda kasilmaya ve agriya yol açar.Yine de ilk adetten sonra agrili adet gören bir kadin tam bir jinekolojik muayene ile dogustan olma sekil bozukluklari ve adet kaninin akisina engel olan tikanikliklar,yumurtalik kistleri ve diger yer kaplayan tümörler açisindan arastirilmalıdir.

Sekonder dysmenorrhea (sonradan ortaya çikan agrili adet)

Genellikle rahim ve komsu organlarda ki
polipleri,myomlar endometriosis , tümörler iltihabi hastaliklar) hastaliklar sonucu gözlenmektedir.Bu nedenle bir kadin sonradan sürekli agrili adetler görmeye baslarsa yukarida sayilan hastaliklar yönünden arastirilmalidir.Arastirma tam bir jinekolojik muayene ve ultrasonografiyi içine alacak sekilde yapilmalidir.

Sonradan agrili adet görme nedenleri arasinda
Rahim agzi darligi veya rahmin arkaya ve öne asiri dönmesi(operasyonlar,endometriozis ve iltihabi hastaliklaradan sonra yapisikliklara bagli) rahim içindeki kanin disari atilmasinda güçlük ve rahmin asiri kasilmasi agriya neden olur.

Ayrica rahim içi alet ile dogum kontrolu uygulayan kadinlarda da benzer nedenlerle agrili adet görülebilir.Ikincil nedenler asiri prostoglandin yapimina da
neden olabilir.Myom, endometriosis ve endometrial
kanserli hastalarda prostoglandinlerin artmis oldugu ve buna bagli agrilar bildirilmektedir.

TEDAVI

Agrili adet tedavisi nedene yönelik olarak yapilir.Bu yüzden ilaçlar ve cerrahi tedavi yapilabilir.Son yillarda prostoglandinlerin olusumunu engelleyen ilaçlarlar(prostaglandin sentetaz inhibitörleri) agriyi kesmek için basariyla kullanilmaktadir.
Tedavi öncesi ciddi bir anemnez alinmali,ultrasonla pelvik jinekolojik muayene ile olasi bir organik neden gözden kaçirilmamalidir. Non-steroid antiinflamatuar
ilaçlar iyi bir tedavi yöntemi olmasina ragmen özel sartlarda hormonal veya cerrahi tedavi ayrica psikolojik tedaviden de sonuç alinmaya çalisilmalidir.

1-Semptomatik tedavi(Nedene yönelik)
-Agriyi önlemek basladiktan sonra durdurmaktan daha kolay oldugundan adet
-agrisi baslamadam önlem almak daha iyidir.
-Lokal isi uygulamak analjezik, sedatif antispazmodik ilaçlar
-Pelvik konjesiyonu azaltmak için diuretikler
-Basit eksersizler
-Prostaglandin inhibitörleri
-Hormonal tedavi östrogen,oral kontarasepsiyon, testosteron

2-Rahim ve komsu organlardaki hastaliklara yönelik operasyon

3-Tüm diger yöntemlerle geçmezse rahime giden sinirler kesilerek(presacral nörektomi, sakro-uterin sinir kesilmesi veya sempatektomi) tedavi denenebilir.