Kızlar, ergenlik dönemine erkeklerden yaklaşık iki yıl daha erken giriyor. Genç kızlar için ergenlik dönemine geçiş ilk adet görmeyle başlıyor. Çocukluktan genç kızlığa adımlar, ancak vücut hazır olduğunda atılıyor. 10 yaşlarında başlayan fiziksel ve ruhsal değişim, 18 yaşına kadar sürüyor.

Genç kızlar için ergenlik dönemine geçiş ilk adet görmeyle başlar. Adet görmenin gecikmesi, beraberinde birçok başka sorunların varlığına işaret eder. Ferti-jin Kadın Sağlığı Merkezi''nden Op. Dr. Seval Taşdemir, bu dönemin en belirgin şikayetleri ve tedavi şekilleri hakkında detaylı bilgiler verdi:

* Ergenlik nasıl bir gelişimi kapsar?
Ergenlik dönemi, çocukluktan genç kızlığa adımların atıldığı bir dönemdir. Bu dönemde beden ve kişilik gelişimi çok hızlıdır. Kızlarda 10 yaşlarında başlayan bu değişim 18 yaşına dek devam eder. Sağlıklı bir kadın olabilmek için gerekli olan değişimlerin gerçekleştiği ergenlik döneminde; beyin ve üreme organları vücudun diğer bölümlerine ''hormonlar'' adı verilen kimyasallar aracılığı ile mesajlar gönderir. Kızlar, ergenlik dönemine erkeklerden yaklaşık iki yıl daha önce girer. Bu büyüme ve gelişim sürecini kişinin kendisinin düzenlemesi mümkün değildir. Bu süreç ancak vücut hazır olduğunda başlar.

* Dış görünüşte nasıl değişiklikler olur?
Ergenlik döneminin başlaması ile beraber önce kalçalar yuvarlaklaşmaya başlar, bunu cinsel organların etrafında ve koltuk altında tüylerin belirmesi takip eder. Göğüslerin büyüklüğü ve şekli değişir. Bu değişiklikler, kişilere göre hızlı veya yavaş olabilir. Özellikle koltuk altında daha fazla terleme başlar. Bu dönemde hormonların etkisi ile ciltte yağlanma artar ve sivilceler çıkar. Ergenlik döneminden itibaren daha fazla salınmaya başlayan cinsiyet hormonlarının etkisi ile düzenli adet kanamaları başlar. Hormonların etkisi ile duygular ve davranışlar da değişir, psikolojik yapı değişerek, çocuk kişiliğinden genç kız kişiliğine geçilir.

* Herkeste aynı zamanda mı başlar?
Hayır. Birçok nedene bağlı olarak ergenlik herkeste farklı zamanlarda yaşanır. Her 100 gençten birinde ergenlik dönemi gecikir. Ergenliğe geçişte en sık yapısal nedenli gecikme gözlenir. Araştırdığınızda, ailenin diğer bireylerden bazılarının da ergenlik dönemine geç girdiği öğrenilir. Ayrıca şeker, astım, böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklar, beslenme bozuklukları, hipofiz ve tiroit bezlerindeki bozukluklar ile genetik hastalıklar ergenlik döneminin gecikmesine neden olur. Bu durumda genç kızın, ailesi ile beraber bir hekime başvurması gerekir.

* Ağır spor, gelişimi geciktirir mi?
Bu durumu, daha çok sporu kendine meslek edinmiş kişilerde görüyoruz. Çocukluğundan itibaren ağır sporlar yapan sporcularda, yoğun olarak adet gecikmesi görülüyor. Bunun en büyük nedeni de vücuttaki yağ dokusunun gelişiminin, seconder seks gelişimini engelleyecek kadar az olmasıdır. Bu durum fiziksel ve cinsel gelişimin gecikmesine neden olur. Günlük hayat içerisinde spor yapanlarda bu gibi etkiler gözlenmez.

* Sporun fazlası zararlı mı?
Fazla ve ağır spor yapan genç kızlarda, bu duruma beslenme bozukluğu eklendiğinde östrojen (kadınlık hormonu) azalır. Adet aralıklarının düzeni bozulur ve adet kanamasının hiç olmaması durumu gelişebilir. Östrojen eksikliğine bağlı kemik erimesi başlar. Ağır spor yapan kızların yüzde 60''ında hiç adet görmeme durumu yaşanır. Düzenli ve ağır spor yapan genç kızların şu bulgular görüldüğünde hemen hekime başvurması gerekir: Kilo kaybı, düzensiz adet kanamaları, yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, kas yaralanmaları, kemiklerde stres kırıkları. (bir travma olmadan meydana gelen kırıklar)

* Spora profesyonel olarak devam etmek istiyorsa?
Beslenme düzenlenerek, kalsiyum ve vitamin takviyesi yapılmalıdır. Gerektiğinde hormon ilaçları da kullanılabilir. Ancak unutulmamalıdır ki; fazla spor yapıldığında, adet kanmalarının tarihleri kaydedilip izlenmeli, öğün atlamadan düzenli beslenilmelidir.

* Adet sıklığında hormonların rolü ne?
Ergenlik döneminde beyinden gelen uyarılar, yumurtalıklardan östrojen ve progesteron adı verilen hormonların salınmasını sağlar. Adet aralığı bu hormonlar tarafından düzenlenir. Kız çocukları doğduğunda yumurtalıklarında n00 bin civarında yumurta vardır. Doğumdan ergenlik dönemine dek geçen sürede yumurtaların bir kısmı dejenere olur. Ergenlik ile birlikte her ay bir yumurta olgunlaşarak atılır. İlk adet kanamasına ''menarş'' denir.

* Adet kanamaları hala başlamadıysa?
Adet kanamaları 9-16 yaşları arasında başlar. Spor yapan kızların yanı sıra çok zayıf olan ve gelişmenin başladığı dönemlerde kilo veren kızlarda da menarş gecikebilir.

* Adet kanamaları hangi sıklıkla olur?
Adet kanaması ayda bir olur. 25-30 gün arasında süren adet aralığı normaldir. Adet kanaması 37 gün sürer. İlk günlerde daha fazla olan kanama giderek azalır. Kanamalar her ay aynı şiddette olmayabilir. Bir ay daha fazla, diğer ay çok daha az olabilir.

* Adet kanamaları düzensizse?
Adet kanamaları; vücut ağırlığına, diyet yapılmasına, heyecan, stres, egzersiz ve hastalıklara bağlı olarak düzensizleşebilir. İlk yıllarda adet aralıklarının uzunluğu değişir. İlk 1-2 yıl düzensiz adet normaldir. Menarştan sonra üreme organları ve hormonların düzene girmesi zaman alır.

* Adet aralıkları çok uzunsa?
Bazı kızlar yılda sadece 3-n kez adet görür. Stres, ağır egzersiz, ani kilo kaybı ve diyet nedeniyle adet aralıkları bu kadar uzun sürebilir. Bunun dışında hormonal dengesizlikler de bu sürenin uzamasına yol açar. ''Polikistik over sendromu'' adı verilen kilo fazlalığı, aşırı tüylenme ve adet düzensizliklerinin görüldüğü durumda, yılda sadece 3-4 kez adet görülür.

* Adet aralıklarının kısa olması ne anlama gelir?
Stres, bazı tip egzersizler ve yaşam tarzınızdaki değişiklikler nedeniyle, adet aralıkları 21 günden daha kısa sürebilir. Bu durumda hekime başvurarak kontrolden geçmek gerekir. Fazla kanama, kansızlığa neden olur. Adet kanamalarının kaç günde bir olduğunu, kanamanın kaç gün sürdüğünü, kanama miktarını not etmeniz; hekime başvurduğunuzda size yardımcı olur.

* Bir ay adet görmemek sorun mudur?
Stres, hastalık, kilo kaybı gibi nedenlere bağlı olarak birkaç ay adet görmeyebilirsiniz. Bu durumda doktora başvurmaya çekinmeyin.

* Adet döneminde hangi ürünler kullanılır?
Adet kanaması sırasında en sık kullanılan ürünler pedlerdir. Bir diğer yöntem ise ülkemizde çok yaygın olmayan tampon kullanımıdır. Genç kızlar için üretilmiş ve vajinanın girişindeki zara zarar vermeyen tipleri de vardır. Cinsel hayatı aktif olan kişiler tamponu daha rahat kullanır. Tampon kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır. ''Toksik şok sendromu'' yaşanmaması için tampon kullanan kişilerin tamponu mutlaka n-6 saatte bir değiştirmeleri gerekir.